JEDNO DOBRE SŁOWO

RUTH OZEKI

„W POSZUKIWANIU ISTOTY CZASU”

(TŁ. AGNIESZKA WALULIK)

W.A.B, WARSZAWA 2014

GRUPA WYDAWNICZA FOKSAL

Ruth spaceruje brzegiem morza. To spacer niespieszny i nie zapowiadający żadnych zmian, żadnych wzruszeń, czy niespodzianek. Widzi w wodzie jakiś błysk światła. Ma odejść, ale coś ją powstrzymuje i już trampek rozgarnia narosłe kępy wodorostów. To torebka do mrożenia jedzenia. Pewnie w środku są jakieś resztki kurczaka, albo innego lunchu. Ruth zabiera torebkę do domu, żeby ją wyrzucić. Kładzie ją przed drzwiami, ale dociekliwy Oliver chce ją rozerwać i zobaczyć, co jest w środku. Na stole kuchennym leży więc teraz plastikowa torebka, cała w pąklach. Ze środka, z jej rozprutego wnętrza wypada zegarek, jakieś stare, trochę pożółkłe listy i książka – „À la recherche du temps perdu”… „W poszukiwaniu straconego czasu” – po francusku. „Spodziewała się postarzałego tomu zadrukowanego staromodną czcionką, więc fioletowe litery nabazgrane na pierwszej stronie nastoletnią dłonią wzięły ją całkowicie z zaskoczenia.” [s.21]

Fioletowe pismo to w większości język angielski, z rozrzuconymi gdzieniegdzie japońskimi znakami. Litery powykręcane, niosące ogromny ładunek emocjonalny, wyczuwalny nie tylko na poziomie słów, ale już w samym sposobie, w jaki żelowy długopis biegł po papierze.

„Cześć! Nazywam się Nao i jestem istotą czasu. (…) Jesteś moim typem istoty czasu i razem będziemy czynić magię!: [s.8-9] – tak zaczyna się dziennik. Dziewczyna po drugiej stronie kartki siedzi właśnie w jednej z głośnych, szalonych, przepełnionych dzielnic Tokio, w barze, gdzie kelnerki są przebrane za francuskie pokojówki i zaczyna pisać nie tyle wspomnienia, co historię życia swojej prababki. Jej kochana Jiko, jak ją nazywa, ma 104 lata, choć nikt tak naprawdę nie wie do końca, ile już żyje na świecie, ma ogoloną głowę, mieszka w świątyni i jest mniszką. Ślubowała odkupienie wszystkich istot, więc jej życie polega na modlitwach – jest wiele, wiele dusz do odkupienia. Nao postanawia, że opowie historię Jiko, by złożyć jej hołd.

Nie wiadomo, jak szczelnie zapakowany worek dotarł na kanadyjską wyspę – Ruth obstaje przy wersji, że to tsunami ukradło dziennik i wyrzuciło go na jej brzeg, w jej dłonie. Tylko dlaczego jest tak dobrze zapakowany? I dlaczego trafił właśnie do niej, do Japonki, zamieszkującej kanadyjską wyspę, która będzie umiała odczytać nieliczne japońskie znaki i która nie porzuci opakowanej w Prousta historii, bo będzie chciała dowiedzieć się, co się stało z Nao? Będzie chciała sprawdzić, czy młoda dziewczyna, która kiedyś mieszkała w Ameryce, której ojciec został zwolniony z pracy, zapakował rodzinę i wrócił do Tokio, a teraz chce popełnić samobójstwo wciąż istnieje? Czy może ona też rzuciła się pod tokijskie metro albo powiesiła się w lesie samobójców? Czy adaptowała się do japońskiej ziemi, która dławi się nią i chce ją wypluć za wszelką cenę, stawiając na jej drodze okrutnych kolegów z klasy, którzy nękają Nao i urządzają jej fikcyjny pogrzeb?

Ruth nie umie wytłumaczyć, co ją tak pcha do tego dziennika, ale wie tylko, że przeczytała tam, że to właśnie dla niej jest ten dziennik – zapis ostatnich chwil Nao na ziemi i pean na cześć Jiko.

Szukałam jakiegoś słowa, tego jednego najważniejszego, o które mogłabym zaczepić tę recenzję i rozwinąć.

Po głowie chodzą mi takie na Z: „zaskoczenie”, „zachwyt”, „zakochanie”... Dawno nie czytałam tak dobrej, tak pełnej, tak przemyślanej książki. Dawno nie poddałam się żadnej treści tak mocno, tak bez odbierania bodźców ze świata zewnętrznego. Jakiekolwiek uczucie sobie wymyślę – ono jest w tej książce – jest ból, fizyczny, gdy otwierają się rany zadane cyrklem albo placki po wyrwanych włosach i psychiczny, bo mocno boli zraniona miłość własna; jest tęsknota, bo Nao tęskni za tak wieloma rzeczami, że aż wysypują się z książki – za Ameryką, za przyjaciółmi, za ojcem z czasów, gdy co dzień ubierał czysty garnitur i szedł do pracy, za Jiko, z którą chciałaby mieszkać w świątyni, za byciem zrozumianą, szanowaną, kochaną; jest miłość – kobiety do mężczyzny, ojca do dziecka, wnuczki do prababki; jest strach, bo Nao się boi o siebie samą, choć udaje, że z siebie zrezygnowała, a Ruth boi się o nią bez żadnego udawania; jest zachwyt, bo buddyjska mniszka potrafi zachwycić się każdym momentem życia; jest ufność, bo trzeba mieć zawsze kogoś, komu się ufa – nawet w sytuacji, gdy wydaje się, że nie ma nikogo; jest szczęście, bo gdy własna babka myje ci plecy, można je poczuć; jest duma, bo czasem jest się jedyną osobą, którą odwiedza duch dziadka, pilota kamikadze, który oddał życie z ojczyznę i jest rezygnacja, bo po prostu zdecydowało się przerwać swoje oddychanie i teraz pisze się list pożegnalny do nieznajomego w zeszycie zrobionym z okładki po „W poszukiwaniu straconego czasu”...

Ciężko mi o tej książce pisać, mam wrażenie, że każde moje słowo ją spłyca. Dlatego nic już nie powiem i otworzę tę książkę przed Tobą – ona już sama wie, jak czynić magię...

[Książkę otrzymałam dzięki uprzejmości wydawnictwa W.A.B]