O RADOŚCI ŚMIERCI/O RADOŚCI ŻYCIA

ERLEND LOE
„MULEUM”
(TŁ. MILENA SKOCZKO)
SŁOWO/OBRAZ TERYTORIA, GDAŃSK 2011 

Na ”Dopplera” trafiłam przez przypadek. Na „Muleum” czekałam już świadomie i z niecierpliwością. 
Julia ma 18 lat, a do kwietnia 2005 roku miała też mamę, tatę i starszego brata Toma. Byli zgraną, kochającą się rodziną, która lubiła razem spędzać czas, podróżować, poznawać, czerpać ze świata pełnymi garściami. 
„Według mamy ‘muzeum’ było jednym z pierwszych słów, które wypowiedziałam, tylko z jakiegoś powodu zamiast ‘muzeum’ mówiłam ‘muleum’. Zanim nauczyłąm się poprawnie mówić, zwiedziałam muleum Prado, British Muleum, Muleum if Modern Art., Stedelijk Muleum i Muleum Van Gocha, Muleum Wazy, Muleum Picassa i Luwr, i wiele innych muleów. Reszta rodziny przejęła to słowo i od tamtej pory nigdy nie mówiliśmy ‘muzeum’(…). Teraz tylko ja mówię ‘muleum’ i rozumiem, co to słowo oznacza, i wiem, dlaczego jest to dobre słowo, ale jego czar prysł, albo przynajmniej został mocno zredukowany, tak samo jak radość z wielu rzeczy, które dzielimy z innymi, zostaje zredukowana, kiedy ci inni giną w katastrofie lotniczej.” [s.127]
Tym razem bowiem na wycieczkę do Afryki Julia nie pojechała. Miała zostać w domu, uczyć się, kończyć rok szkolny, czekać na powrót swojej rodziny a Czarny Ląd zobaczyć, gdy już dostanie się na studia. Czekała na powrót rodziny, a zamiast tego dostała sms od Taty, w którym było pożegnanie. Ich samolot rozbił się nad Afryką i teraz Julia została całkiem sama, z wielkim domem, ogromnym majątkiem, wielkim smutkiem i przykazaniem, że ma robić w życiu to, co chce. No a Julia chce się zabić.
Jej terapeuta zasugerował, żeby zaczęła prowadzić dziennik, który ma jej ułatwić poradzenie sobie z ogromną ilością emocji, z żalem i ze złością, trochę też z poczuciem winy. Julia taki pamiętnik zaczyna prowadzić, a w pamiętniku czytamy jeden wielki plan skutecznego samobójstwa. Koncepcje się zmieniają w miarę nieudanych prób – od prób y powieszenia się, po próbę zarażenia się ptasią grypą. Absurdalne i namacalne próby. Śmieszne i groźne. Rozważania, przygotowania i statystyki. I błyskotliwość osiemnastoletniego umysłu, który nawykł do myślenia. 
Loe ma niesamowite poczucie humoru – ironiczne i cięte. Na pewno nie dla wszystkich i na pewno wielu czytelników święcie się oburzy i obruszy. Czasem bowiem ten humor jest tak czarny, że barwię sobie nim czubki palców. Ale ja lubię to, że Loe nie boi się śmiać. Nie boi się żartować z poważnych tematów. Że je oswaja w ten sposób – nie bagatelizuje. To znak, że człowiek jest dla niego ważny i że chciałby rozwiązać ludzkie problemy. Oczywiście, że to niemożliwe. Że nie zawsze wszystko kończy się tak, jak w książkach. Ale możliwe jest, aby tym problemom zrobić sekcję, jako skalpela używając rozciągniętych ust, z których wydobywa się gromkie „ha, ha, ha!”. Obejrzeć je, zanalizować, postawić diagnozę. Zastanowić się. 
To nie bluźnierstwo, by śmiać się ze śmierci. To znak, że i śmierć i śmiech zaczynają się na tę samą literę i obydwa te stany dzieją się w człowieku. 
Lepiej się do problemu uśmiechnąć, niż organizować nic nie znaczące debaty, niż protestować bez sensu, a jeszcze lepiej śmiać się do bólu brzucha, niż schować problem w wielkiej skrzyni i wyrzucić kluczyk. 
Ja się uśmiałam do łez. I ja się zastanowiłam nad wszystkim, co wśród tych słodkich łez było przemyconymi łzami smutku. I zgadzam się z, na pozór, szokującą i przewrotną tezą, że „świat jest przeludniony. I dlatego byłoby dobrze, gdyby ci, którzy tu zostaną, naprawdę mieli na to ochotę.” [s.52] Bo ta teza, czytana głęboko pod farbą drukarską mówi o tym, żeby ludzie znaleźli w życiu sens i radość życia.

Moja ocena: 5/6

[Książkę otrzymałam dzięki uprzejmości wydawnictwa Słowo/Obraz Terytoria]