PO CO SĄ NAGRODY?

ALICE MUNRO

„DROGIE ŻYCIE”

(TŁ. AGNIESZKA KUC)

WYDAWNICTWO LITERACKIE, KRAKÓW 2013

Nie lubię opowiadań. Czytanie opowiadania, to jak żegnanie się z przyjacielem, nim jeszcze podaliście sobie ręce na dzień dobry. Gdy zdążę polubić bohatera lub nie, on już znika w szeleście przewracanych kartek i ginie pod kolejnym tytułem.

Ale nagrody literackie – w tym przypadku Literacki Nobel – są od tego, żeby iść ich śladem i sprawdzać – jeśli ta kapituła dostrzegła coś wartego uwagi, to może ja też zajrzę i sprawdzę? Kiedyś nawet miałam pomysł przeczytania wszystkich nagrodzonych noblistów. Żeby wyrobić sobie zdanie na temat tej nagrody, sprawdzić, jak bardzo moje gusta pokrywają się z gustami szanownego jury. Skapitulowałam, ale Munro tak długo brzęczała mi nad uchem – mówili, szeptali, krzyczeli o niej wszyscy - że się poddałam i zajrzałam.

Ani to rozczarowanie, ani nie...

Nie umiem się Munro zachwycić, ale też dobrze mi się te opowiadania czytało. Czasem nie rozumiem, o co jej chodzi, co chciała przekazać, jakim tropem szły jej myśli ubrane w konkretną postać, a czasem zapierało mi dech, że właśnie tak można poprowadzić narrację. Niby czasem duszne południe w tych opowiadaniach, a ciągle jest w nich zimno. Niby tyle ludzkich emocji, a nie czuję się jak w tyglu światów.

Bohaterowie są bardzo różni – mała dziewczynka, zapatrzona w swoją starszą siostrę i matkę, która ucieka od ojca, by żyć w końcu swoim życiem, starsza kobieta, która zaczyna mieć problemy z pamięcią i wyrusza do pobliskiego miasteczka na badanie do specjalisty, bogata kochanka z krótszą nogą i ubogi kochanek, bardzo przystojny i z żoną, mężczyzna, który wraca z wojny i tuż przed własną stacją, na której czeka jego przyszła żona, wyskakuje z pociągu i chroni się w domu nieznajomej kobiety...

Tysiące zdarzeń, tysiące myśli, wir charakterów...

A we wszystkim chodzi o ty, czy się dobrze swoje życie przeżyło – czy tak, jak to się planowało? Czy zostałeś tym, kim chciałeś być gdy dorośniesz?

Tytuł kojarzy mi się z nagłówkiem listu – ktoś pisze do życia i jeszcze nie wiemy, co mu chce powiedzieć. Jedni pewnie chcieliby zawrzeć w takim liście szczere podziękowania i dołączyć jakiś miły akcent – własnoręcznie zrobioną zakładkę do książki, albo kilka domowych ciasteczek przewiązanych ładną wstążeczką. Inni będę narzekać i wygrażać. A bohaterowie Munro? Mam wrażenie, że napisaliby to do-życiowe przywitanie i zastygliby nad kartką. Bo właściwie nie wiedzieliby co powiedzieć. Każdy z nich jest dla mnie trochę oniemiały – coś im się zdarza, ale zdarza się jakby obok nich. Jasne, że dotykają ich konsekwencje - ktoś stracił siostrę, do kogoś nie odzywa się mąż, ktoś traci zaufanie do tego, kto był mu najdroższy. Ale to wszystko dzieje się, jak przez gazę, jakby te postacie były troszkę od swojego życia oddzielone i nie emocjonowały się żadnym jego aspektem. Może odczuwam to w ten sposób dlatego, że Munro nie komentuje i nie pozwala tego robić swoim postaciom. Nikt nie płacze, a jeśli jest o tym mowa, to łzy dawno już wyschły. Nikt nie rzuca talerzem, a jeśli ktoś rzucił, to skorupy są już dawno na wysypisku śmieci. Nikt też nie kocha tak, jak powinno się kochać – dziko, szaleńczo, z mokrymi i nabrzmiałymi od pocałunków ustami. Jeśli jest romans , opiera się na chłodnej kalkulacji i nawet, gdy padają słowa „kocham cię”, to mają pokojową temperaturę. Te opowiadania są właściwie bez pointy, urwane, niezaakcentowane. To znaczy całe są jedną wielką pointą. Opowiadane z perspektywy czasu, nawet, jeśli dzieją się na naszych oczach – tak, jakby ten kto nam o wszystkim mówi, już dawno się ze wszystkim pogodził.

Nie pokochałam opowiadań dzięki Munro. Nie umiem powiedzieć – brawo, to zasłużony Nobel (choć gratuluję bardzo szczerze), bo znam tylko kawałek, tylko wycinek, jej twórczości. Ale nie wiem, czy jeszcze kiedyś podam jej rękę, żebyśmy szły w litery.

[Książkę otrzymałam dzięki uprzejmości Wydawnictwa Literackiego]